Door de groeiende wereldbevolking komt de voedselvoorziening verder onder druk te staan. AI kan landbouwprocessen efficiënter en duurzamer maken, oogstvoorspellingen verbeteren en het ontstaan van ziektes in de kiem smoren³. Ook kan de voedselproductie toenemen, zonder dat dit meer druk zet op de planeet.  

AI kan veel betekenen voor de gezondheid. Zo kan het worden getraind in het beoordelen van medische beelden als röntgenfoto’s en MRI-scans. Het is hier soms al beter in dan menselijke dokters⁴. Bovendien kan kunstmatige intelligentie gigantische medische datasets analyseren, wat medicijnontwikkeling kan versnellen⁵.

Een ander voorbeeld is preventie op persoonlijke gezondheid en (mogelijke) epidemieën⁶, of ondersteuning bij klinische onderzoeken naar nieuwe behandelmethoden.

Met behulp van AI-model Alphafold van Google DeepMind kan de eiwitstructuur voorspeld worden. Hierdoor kunnen we beter begrijpen hoe ziektes ontstaan en nieuwe medicatie ontwikkelen⁷. In 2024 is de Nobelprijs voor de scheikunde uitgereikt aan de wetenschappers van Google DeepMind achter dit model.  

Wereldwijd zijn er nog rond de 250 miljoen kinderen die niet naar school gaan.  AI-gedreven online platforms kunnen toegang tot kwaliteitsonderwijs in afgelegen gebieden vergroten. Online cursussen, virtuele klaslokalen en digitale AI-meesters die 24 uur per dag beschikbaar zijn, spelen hierin een rol⁸. Een ander voorbeeld zijn geavanceerde vertaaltools, die taalbarrières kunnen doorbreken. Dit maakt onderwijs voor iedereen beschikbaar.  

Generatieve AI kan de productiviteit verhogen door complexe taken te automatiseren, toeleveringsketens te optimaliseren en besluitvormingsprocessen te verbeteren. Dit leidt tot meer efficiëntie en economische groei⁹. De positieve impact op groei is naar verwachting groter dan eventuele negatieve impact als gevolg van cyberaanvallen of desinformatie.  

Het ontwerp en de bouw van infrastructuur kan worden geoptimaliseerd bijvoorbeeld door scenario's te simuleren. Ook helpt AI-productontwerp, slimme productieprocessen en toeleveringsketens te verbeteren. Daarnaast kan innovatie worden versneld door nieuwe inzichten op te doen uit enorme hoeveelheden data.  

AI heeft de potentie om positief bij te dragen aan klimaatactie en de transitie naar duurzame steden.  Deze doelen liggen bovendien in elkaars verlengde. 

Dit begint bij beter monitoren van het klimaat¹⁰. Klimaatdata – van sensoren en satellieten – kunnen beter worden geanalyseerd¹¹. Zo kunnen rode vlaggen in onder andere weerspatronen, ijskappen, ontbossing, dierpopulaties en vervuiling worden gespot.  

Kunstmatige intelligentie kan ook een verschil maken in efficiëntere energievoorziening, bijvoorbeeld in slimme elektriciteitsnetten en gebouwen¹². Ook kan het meewerken aan de ontwikkeling van duurzame materialen, klimaatmodelering, afvalvermindering, de-carboniseren van transport en Climate Capture and Storage (CCS) systemen¹³.    

Specifiek voor duurzame steden kunnen er verbeteringen komen in stadsplanning, monitoren van de luchtkwaliteit en management van verkeer, energie, water, afval. 

Met behulp van AI kunnen productieprocessen geoptimaliseerd worden en de naar vraag (half)producten beter worden voorspeld. Dat vermindert overproductie, verspilling en onnodige transportbewegingen. Ook kan AI de consument snel informeren over onder meer de klimaatimpact van een product en planeetvriendelijke alternatieven aanbieden¹⁴. 

AI heeft de potentie om de levering en kwaliteit van publieke diensten te verbeteren. Bovendien kan publieke dienstverlening en informatievoorziening geautomatiseerd worden met chatbots en steeds zelfstandiger opererende digitale assistenten (AI agents). Dit alles kan ook verwerkingstijden en de administratieve last voor ambtenaren significant verlagen.   

Momenteel loopt geen van de doelen om armoede te bestrijden op schema. Op basis van de huidige trend neemt het aantal mensen dat in extreme armoede leeft toe tot 575 miljoen in 203015. De toepassing van AI kan indirect uitkomst bieden, bijvoorbeeld doordat innovatie en slimme productieprocessen (SDG 9) prijsverlagend werkt. Ook kan het economische groei aanjagen (SDG 8b) en een groter deel van de wereldbevolking toegang geven tot financiële dienstverlening. Wetenschappers van Stanford gebruiken AI om op basis van satellietbeelden armoede te meten en te monitoren, zodat armoedebestrijding effectief kan worden toegepast16. 

Maar AI kan ook armoede vergroten. Met name werknemers met praktische vaardigheden of werkzaam in de informele economie lopen meer risico in armoede te belanden als hun werkzaamheden worden overgenomen door de computer. Daarnaast wordt door AI de macht en welvaart meer geconcentreerd en vergroot het de sociale verschillen tussen hen die wel toegang hebben tot AI-tools en zij dit dat niet hebben. 

Onderzoeken laten zien dat in de datasets waar AI mee getraind wordt, een positieve bias hebben naar het mannelijke geslacht¹⁷. Die vooroordelen zijn ontstaan door de manier waarop de maatschappij is ingericht. Meer mannen hebben toegang tot mobiel internet, medische onderzoeken worden vaker toegespitst op mannen en mannen hebben vaker een leidinggevende positie. De data die hierdoor gegenereerd wordt, voedt en traint de systemen.  

Anderzijds, kan AI juist ook worden ingezet om dergelijke vooroordelen te detecteren en te mitigeren. Bijvoorbeeld in vacatureteksten en sollicitatieprocedures, zodat deze inclusief zijn. Een ander voorbeeld zijn onderwijsmethoden, die de toegankelijkheid van onderwijs vergroten, zodat meisjes en vrouwen toegang hebben, ongeacht hun locatie.  

De invloed van AI op gendergelijkheid kent zowel positieve als negatieve kanten. Hoewel AI-kansen biedt om ongelijkheid te verkleinen, is het risico aanzienlijk dat de technologie bestaande vooroordelen versterkt en ongelijkheden vergroot. Zonder gerichte maatregelen kan de balans daardoor doorslaan naar een negatieve impact. 

Nieuwe technologie heeft een zeer hoge energie-intensiteit. Dit geldt voor de grote datacentra voor AI en de cloud¹⁸. Het geldt ook voor de productie van semiconductors en digitale valuta en blockchain. Deze nieuwe, stijgende vraag naar energie maakt het lastiger om de opwarming op aarde tot 1,5 ᵒC te beperken.  

Hier staat tegenover dat kunstmatige intelligentie ook voor oplossingen kan zorgen¹⁹. Zeker als het wordt toegepast om energieproductie en logistieke processen efficiënter te maken, innovatie aan te jagen en oplossingen voor het overvolle elektriciteitsnet te realiseren²⁰.  

Het leven in het water en op het land is gebaat bij de ondersteuning die AI biedt bij het monitoren van grote gebieden. AI kan satellietbeelden, camerabeelden, sensoren en trackers analyseren zodat biodiversiteit, illegale activiteiten als stroperij of vervuiling in kaart kunnen worden gebracht. Daarnaast kunnen bewegingen van scholen vis worden voorspeld zodat overbevissing en bijvangst beperkt worden, of kan het landdegradatie detecteren zodat (landbouw)grond tijdig kan worden hersteld.

Het gebruik van AI kost echter ook veel water en energie, wat een negatieve impact op het leven in het water en op het land kan hebben. Tevens vormt monitoring door AI een risico, omdat het ook voor illegale doeleinden als stroperij kan worden ingezet, of zijn er ethische bezwaren vanwege de mogelijkheid tot het monitoren van mensen.

Uiteindelijk blijkt de impact van AI op het leven in het water en op het land tweeledig: de technologie biedt mogelijkheden voor bescherming en herstel, maar brengt ook schadelijke effecten met zich mee. Het is op dit moment nog moeilijk te zeggen of dit per saldo positief of negatief zal zijn.

AI kan positief bijdragen aan het verminderen van watergebruik in de agrarische sector, maar daar staat tegenover dat datacenters zeer veel water verbruiken. Sommige experts schatten in dat AI in al 2027 jaarlijks zes keer zoveel water verbruikt als Denemarken²¹. In een wereld waar al een kwart van de bevolking geen toegang heeft tot schoon water, is dat een groot probleem. Toegang tot schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen vereisen investeringen in infrastructuur. Computertechnologie speelt hierbij geen rol van betekenis. AI brengt per saldo dus een extra belemmering in het bereiken van dit doel. 

Automatisering kan leiden tot een ingrijpende arbeidsmarkttransitie of zelfs een grote werkloosheidsgolf. Naar verwachting gaan honderden miljoenen banen verloren²². Ook als hier een soortgelijk aantal nieuwe banen voor terugkomt, kan deze transitie leiden tot meer ongelijkheid, sociale onrust en polarisatie. Dit kan op zijn beurt weer de roep van de bevolking om een sterke regeringshand versterken ten koste van democratie. 

AI kan bijdragen aan een inclusievere samenleving door bredere toegang tot onderwijs en andere diensten. Maar wij denken dat de kans groter is dat AI tot méér ongelijkheid leidt. Dit komt doordat de economische macht met AI bij een klein aantal spelers komt te liggen en door de baanonzekerheid tijdens het veranderen van de arbeidsmarkt.  

Nieuwe technologie maakt vergaande observatie van burgers mogelijk door grote technologiebedrijven, werkgevers en de overheid. Dit schendt ten eerste privacy. Daarbij kan het leiden tot misbruik door autoriteiten, en bewuste vrijheidsbeperkende controle. 

Een kleine groep zeer grote techbedrijven krijgt een steeds centralere rol in de maatschappij, economie en defensie. Hun politieke invloed neemt sterk toe. Meestal zonder dat zij democratisch gekozen zijn.  

Belangrijke netwerken en systemen, onder meer van overheden, ziekenhuizen en defensie, draaien bovendien op de netwerktechnologie van deze bedrijven. Dit maakt de risico’s voor vrede en veiligheid bij een uitval van deze systemen groot. Bijvoorbeeld als er een systeemfout optreedt of een cyberaanval plaatsvindt.  

AI wordt geïntegreerd in moderne wapens. Enerzijds kan dit bijdragen aan de precisie ervan, waardoor het aantal burgerslachtoffers beperkt kan worden. Anderzijds brengen onbemande zelfbeslissende wapens zeer moeilijke ethische vragen met zich mee en kunnen ze leiden tot onbedoelde escalatie. 

Het ultieme risico van AI voor de mensheid is dat machines intelligenter worden dan mensen, en onafhankelijk gaan opereren van mensen, of mensen als vijand beschouwt. 

De wereld heeft al uitgebreid kennis gemaakt met hoe algoritmes online bubbels creëren waarin mensen worden versterkt in hun gelijk en worden gevoed met onjuiste informatie.  

Het wordt waarschijnlijk nog erger. Door generatieve AI zijn deepfakes en synthetische media²³ in de nabije toekomst amper nog te onderscheiden van echt. Dit draagt bij aan maatschappelijke polarisatie. 

Niet alleen binnen landen, maar ook tussen landen kan AI zorgen voor polarisatie en afname van het aantal internationale samenwerkingsverbanden. Als AI tot hoge werkloosheid leidt, kan dit namelijk nationalistische politieke stromingen sterken. 

Tenslotte is het strategisch belang voor landen van een voorsprong in AI en andere technologie groot. Dit maakt dat AI zélf vaak het onderwerp is van handelsconflicten en protectionistische maatregelen.